Page 58 - index

(έρευνα) Η αλήθεια

στους
αριθμούς

άγνοιας. Παράδοξο, αν αναλογιστούμε ότι, ιδιαίτερα σήμε- θούν στον επιχειρηματικό κόσμο.
ρα, οι επαγγελματίες που καταλαμβάνουν τα κλιμάκια λήψης Η οπτική που ενδιαφέρει τον επαγγελματία επιστήμονα εί-
αποφάσεων στις επιχειρήσεις έχουν τουλάχιστον κάποια πα- ναι τελείως διαφορετική από εκείνη του επαγγελματία τρα-
νεπιστημιακή εκπαίδευση στις σύγχρονες οικονομικές επι- πεζίτη ή μάνατζερ. Ο πρώτος ενδιαφέρεται να αναπτύξει κά-
στήμες. Ονομάζω αυτό το φαινόμενο «το παράδοξο της πρα- ποιο μοντέλο επίλυσης ή περιγραφής του φαινομένου με
κτικής». σκοπό την δημοσίευση και προαγωγή του επιστημονικού του
Πιθανόν ένα μέρος της εξήγησης του παραδόξου της πρα- έργου (κάτι φυσικό, αν αναλογιστεί κανείς τις νόρμες επαγ-
κτικής βρίσκεται στο ότι το ανθρώπινο μυαλό δεν είναι μη- γελματικής προαγωγής στον ακαδημαϊκό χώρο). Ο δεύτερος
χανή βελτιστοποίησης: οι ατομικές ή συλλογικές αποφάσεις ενδιαφέρεται για την καθ’ εαυτή επίλυση του προβλήματος.
λαμβάνονται βάσει του τι γνωρίζουμε τη στιγμή που καλού- Όχι άμεσα για το πόσο αποδοτικό είναι το παραπάνω μοντέ-
μαστε να αποφασίσουμε (ο Herbert Simon ονόμασε αυτό τον λο. Η αντίστοιχες νόρμες επαγγελματικής προαγωγής του,
μηχανισμό satisficing). Η παραπάνω εξήγηση, παρόλα αυτά του επιβάλουν να δώσει όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματι-
δε μας απαντά στο γιατί, ακόμα και οι πιο απλές και γνώρι- κές και αποδεκτές λύσεις, πάντα σε στενά χρονικά περιθώ-
μες μαθηματικές προσεγγίσεις (όπως π.χ. αυτή της “τρέ- ρια. Στην πράξη δεν έχει τον χρόνο ή την ευχέρεια να απο-
χουσας καθαρής αξίας”- NΡV) δε χρησιμοποιούνται για την τιμήσει όλες τις εναλλακτικές και να επιλέξει εκείνη που θα
αξιολόγηση μιας επένδυσης αλλά για την αιτιολόγησή της: του προτείνει το μοντέλο, όσο προηγμένο κι αν είναι. Θα επι-
κατά τεκμήριο, ακόμα και στον τραπεζικό τομέα (όπου κανείς λέξει εκείνη την εναλλακτική που του υπαγορεύει η εμπειρία
θα περίμενε τον μέγιστο βαθμό χρήσης μαθηματικών μοντέ- και η γνώση του και θα επιδιώξει να τεκμηριώσει την επιλογή
λων αποτίμησης επενδύσεων) οι ιθύνοντες προσαρμόζουν του βάσει του μαθηματικού μοντέλου. Το γεγονός και μόνο
τα αριθμητικά δεδομένα ώστε τα εκάστοτε μαθηματικά μο- ότι το χρησιμοποιεί του παρέχει την ασφάλεια της τεκμηρίω-
ντέλα να υποστηρίζουν επενδύσεις που έχουν προαποφασι- σης και “νομιμοποιεί” τις επιλογές του απέναντι στην επιχεί-
στεί, συνήθως με γνώμονα την εξυπηρέτηση κάποιας στρα- ρησή του. Αυτό δε σημαίνει ότι κατανοεί τη σημασία του ίδι-
τηγικής της επιχείρησης. Όχι την αριθμητική υπεροχή της ου του μοντέλου. Πρακτικά δεν τον απασχολεί από τη στιγμή
επένδυσης σε σχέση με άλλες αποτιμούμενες εναλλακτικές που η ίδια η επιχείρηση έχει ενσωματώσει επίσημα το μοντέ-
της. Δεν είναι δηλαδή η πολυπλοκότητα των μεθόδων που λο ως τον κοινώς αποδεκτό τρόπο αποτίμησης.
εμποδίζει την χρήση τους ως μέσων αποτίμησης, αλλά μάλ- Επομένως, η αναζήτηση ακριβέστερων μοντέλων αποτίμη-
λον η συνειδητή χρήση τους ως μηχανισμών πιστοποίησης σης, όσο κι αν αυτό προάγει την επιστήμη της βελτιστοποί-
και τεκμηρίωσης. ησης, δε μπορεί να συνδράμει σε καλύτερες επενδυτικές
Γιατί συμβαίνει αυτό; Προφανώς, ούτε τα μαθηματικά μο- αποφάσεις. Αντίθετα, αυτό που απαιτείται είναι το να εισά-
ντέλα είναι άχρηστα στην πράξη, ούτε οι επαγγελματίες του γουμε συνειδητά στη λογική και πρακτική προσέγγισή μας
τραπεζικού και χρηματοοικονομικού τομέα ξαφνικά απαρνή- στις εταιρικές αποφάσεις την παραδοχή ότι τα μαθηματικά
θηκαν την πανεπιστημιακή εκπαίδευσή τους ή την κοινή λο- μοντέλα χρησιμοποιούνται ως εργαλεία αιτιολόγησης και όχι
γική τους. Η απάντηση δίνεται αν σκεφτούμε το πως και από ως μέθοδοι σύγκρισης και αποτίμησης.
ποιούς κατασκευάζονται τα εν λόγω μαθηματικά μοντέλα σε Όσο κι αν μας ξενίζει, οι άνθρωποι “παίζουν” με τα νούμε-
σχέση με το πως και από ποιούς χρησιμοποιούνται στην κα- ρα για να τα κάνουν να πουν την ιστορία που αυτοί θέλουν. Η
θημερινή πράξη. εμπειρία μας έχει δείξει ότι αυτό είναι αρκετό για να πείσουν
Και εξηγώ: Τα τεχνικά μοντέλα αποτίμησης προκύπτουν τους άλλους (την επιχείρηση, την κοινή γνώμη, τους ελε-
κατά κανόνα ως αποτέλεσμα εφαρμοσμένης (συνήθως πα- γκτικούς μηχανισμούς κλπ.) ότι όντως οι αποφάσεις τους εί-
νεπιστημιακής) έρευνας που βασίζεται στη μελέτη των ναι ασφαλείς. Εμπιστευόμαστε τους αριθμούς μόνο και μόνο
επιχειρήσεων και των αναγκών τους. Η χρήση τους όμως επειδή είναι αριθμοί και πιστεύουμε στην ερμηνευτική ανω-
γίνεται στην πρακτική αποτίμηση επενδύσεων στον επιχει- τερότητά των μαθηματικών γιατί προσφέρει την πιό κατανο-
ρηματικό χώρο. Κατασκευάζονται κοινώς από επαγγελματίες ητή και προσιτή στον άνθρωπο εξαπλούστευση της εξαιρε-
ερευνητές και χρησιμοποιούνται από επαγγελματίες μάνα- τικά πολύπλοκης, συχνά ακατανόητης, κοινωνικοοικονομικής
τζερς, αφού πρώτα γίνουν ευρύτερα αποδεκτά και υιοθετη- πραγματικότητας. ε

58